Servicio de patrimonio documental e bibliográfico - Deputación de Pontevedra

Historia O municipio era unha entidade de dereito público, con xurisdición e autonomía, constituída polo Concello local e rexida e administrada polos seus propios maxistrados e oficiais. A necesidade de asegurar os seus dereitos, privilexios e termos foi o motor que impulsou aos pobos a conservar os documentos enviados polas autoridades civís e relixiosas, formando con eles o núcleo fundacional do Arquivo. En 1180, debido ás presións dos arcebispos composteláns, Fernando II vese obrigado a doar a Pedro Compostelano a vila de Pontevedra con todos os seus termos e pertenzas. Así desde este momento, será o arcebispo o que nome os cargos de xuíces e alcaldes, previa presentación dunha lista de por parte do Concello e dos liñaxes nobres da vila. Por iso, temos unha constancia de Pontevedra na documentación xerada pola sé santiaguesa e que alcanza ata o primeiro terzo do século XIX, posto que neste momento prodúcese a supresión dos señoríos e a instalación dos novos concellos. Xa nas Partidas sinálase ao Escribán de Vila como o encargado de custodiar os fondos gardados nos municipios e impoñíaselle a obrigatoriedade de elaborar un rexistro de documentos. A época dos Reis Católicos ten unha gran importancia para a consolidación dos arquivos municipais, xa que se promulgan dous Pragmáticas vitais para o desenvolvemento dos mesmos. A primeira, do ano 1500, establece a obrigación dos Corrixidores a facer casas de Concello e arca onde se custodien os privilexios e escrituras e os libros da Leis do Reino fronte ao costume medieval de encomendar custodia dos documentos aos cargos do concello. A segunda, do ano 1501, ordena aos escribáns a formación dun libro en que se asenten todas as cartas, ordenanzas, cédulas que enviasen a cada concello e outro libro en que se escriban todos os privilexios, todas as sentenzas que ao seu favor déronse, así sobre razón de termos como sobre outras cousas tocantes ao ben común. Estas dúas Pragmáticas vanse a plasmar na nosa vila mediante a construción dun arca de tres chaves para garda dos papeis e a posterior construción das Casas consistoriais, posto que estas non existían neste momento e os rexedores reuníanse para tratar os asuntos xa na antiga e derribada igrexa de San Bartolomé xa na conventual de San Francisco. Nos séculos XVI e XVII prodúcese unha lexislación no sentido de non permitir a saída dos documentos fora dos arquivos, debendo solicitarse copia autorizada do escribán, co fin de evitar perdas e depredacións. Non podemos esquecer que as casas consistoriais constrúense no seu actual emprazamento a fins do século XVI, e é de supoñer que unha pequena habitación estivese dedicada a arquivo. Durante o século XVIII xorde un importante empuxe no campo de investigación que supón unha maior preocupación polos arquivos. Isto tradúcese a nivel pontevedrés na presentación, a mediados de século, dunha moción para a ampliación do local destinado a arquivo municipal, aínda que non podemos esquecer que a entrada dos ingleses na vila supuxo un traslado do arquivo a Santa María de Fragas, que ocasionou, como revela o cotexo de recontos de papeis realizados un en 1676 e outro en 1784, unha importante perda de documentación. Nas Cortes de Cádiz inaugúrase unha nova etapa coa implantación dunha reorganización administrativa que permite o establecemento con carácter xeral dos Concello de Galicia. Os cambios que deberían producirse nos arquivos non se dan, sendo o máis destacado a aparición da figura do Secretario que será o responsable do arquivo. A lexislación posterior (Lei de Organización Municipal e Provincial de 1877, Estatuto de 1924, Lei Municipal de 1935) aporta practicamente nada para o desenvolvemento dos arquivos, aínda que unha Real Orde do Ministerio de Gobernación con carácter xeral dispón que os concellos provean as prazas de arquiveiros municipais. En Pontevedra esta orde aínda tarda en cumprirse, ata 1918 non se produce o nomeamento dun arquiveiro interino. A Guerra Civil supuxo a destrución ou mutilación de arquivos municipais, así ao finalizar a mesma e ante a escaseza de papel o Concello, debido a unha Orde Ministerial, entrega ao Servizo de Recolleita de Papel cincocentos quilos procedentes do arquivo. Este espolio, así como os producidos en época anterior e no noso pasado non tan afastado, propiciou que moita documentación se perdera. A Constitución de 1978 , a Lei Reguladora de Bases de Réxime Local de 1985, a Lei de Patrimonio do mesmo ano, así como a lexislación posterior abren unha nova etapa nos arquivos municipais, na que estes se mostran como os garantes dos dereitos e deberes da administración municipal e dos cidadáns así como a memoria histórica da cidade. Na actualidade o Arquivo Municipal de Pontevedra componse de 3 locais, un sito no propio edificio do antigo Concello, outro no baixo do Colexio Froebel e o terceiro no antigo Conservatorio.

Contexto xeográfico e cultural Pontevedra é unha cidade e concello do suroeste de Galicia, capital da provincia de Pontevedra, da comarca homónima e das rías Baixas. Está situada nas beiras do río Lérez e da ría de Pontevedra. O concello de Pontevedra ten unha área de 117 km², e alóngase de norte a sur case 20 quilómetros. Esténdese pola parte sur da ría que leva o seu nome (ría de Pontevedra), onde ocupa os vales fluviais do Lérez e do río dos Gafos. Cara ao sur, chega ata a desembocadura do río Verdugo, en Ponte Sampaio, xa na ría de Vigo. Aséntase rodeado de catro sectores montañosos separados entre si por dúas crebas, unha de dirección meridiana e a outra nordeste-sueste pola que transcorre o leito do río Lérez. A cidade localízase no fondo da ría de Pontevedra, na desembocadura do Lérez. Está asentada nun outeiro rochoso relativamente aplanado pola erosión que, aínda que non é de moita altura, fai que o Lérez a arrodee polo norte antes de abrirse á ría. Por esta razón as únicas rúas que son algo empinadas son as que baixan á ribeira. O emprazamento resulta estratéxico, xa que é o primeiro punto, vindo desde o mar, a través da ría, polo que se pode cruzar de norte a sur. Limita ao norte cos concellos de Barro, Moraña e Campo Lameiro; ao leste cos de Cerdedo-Cotobade e Ponte Caldelas; ao sur cos de Soutomaior, Vilaboa e Marín, e ao oeste co de Poio e coa ría de Pontevedra.

Atribucións / fontes legais A Administración Local é aquel sector da Administración Pública que compoñen unha serie de institucións dotadas de personalidade xurídico-pública, que xorden como asociación de homes e mulleres unidos por lazos de veciñanza, para a defensa xenérica dos seus intereses. A Constitución dedica o Capítulo Segundo do Título VIII á Administración Local (artigos 140 ao 142). O artigo 140 garante a autonomía dos Municipios, e define o seu goberno e administración, é dicir, o Concello composto por Alcalde e Concelleiros. O art. 141 define a Provincia como unha entidade local con personalidade xurídica propia, determinada pola agrupación de Municipios, encomendando o seu goberno e administración ás Deputacións ou outras Corporacións de carácter representativo. O art. 142 establece que as Facendas Locais nutriranse só dos seus propios tributos e da participación nos do Estado e as Comunidades Autónomas.. O desenvolvemento da Constitución, no que respecta ao réxime local, realizouse a través da Lei 7/1985, de 2 de abril, Reguladora das Bases do Réxime Local e do Real Decreto Lexislativo 781/1986, de 18 de abril, polo que se aproba o Texto Refundido de Disposicións Legais Vixentes en Materia de Réxime Local (T.R.R.L.). Outras normas relativas ao Réxime Local son: O Real Decreto 1372/1986, de 13 de xuño, que aproba o Regulamento de Bens das Entidades Locais. O Real Decreto 1690/1986, de 11 de xullo, que aproba o Regulamento de Poboación e Demarcación Territorial de Entidades Locais. O Real Decreto 2568/1986, de 28 de novembro, ou Regulamento de Organización, Funcionamento e Réxime Xurídico das Entidades Locais. Lei 39/1988, de 28 de Decembro, de Facendas Locais. O Real Decreto 896/1991, de 7 de xuño, polo que se establecen as Regras Básicas e os Programas Mínimos a que debe de Axustarse o Procedemento de Selección dos Funcionarios de Administración Local. En Galicia ademáis cóntase co propia Lei 5/1997, de 22 de xullo, de Administración Local de Galicia

Estrutura administrativa

Xestión de documentos e política de ingresos

Edificio(s) O Arquivo conta nestes momentos con tres locais nos que ten depositada a documentación municipal xerada a partidr de 1850. Local sito nos sotos da Casa do Concello, conta cunha superficie aproximada de 50 m²,. Na antesala do depósito dispón dun pequeno cuarto utilizado como zona de traballo e sala de investigadores. Neste local pódese consultar a documentación xerada desde o ano 2006 até a actualidade, así como as Actas Municipais desde 1840. Praza de España, s/n 36071 Pontevedra Local sito nos baixos do Colexio Público Froebel, está formado por un andar de 500 m², dos que 300 están dedicados a depósito; conta con sala de investigadores. Está aberto ao publico desde finais do ano 1997 e nel se custodian os fondos xerados entre 1850 e 2005. Praza de Concepción Arenal s/n 36071 Pontevedra Local sito na Rúa Alfonso XIII, edificio do antigo Conservatorio municipal, o Arquivo ocupa dous andares destinados a depósitos. Ten unha superficie total de 310 m²,, dos que 220 son destinados a depósitos. Custodia principalmente documentación económica, cunhas datas extremas que abranguen desde o ano 1943 até 2016. Este local non está aberto ao público.

Fondos O Arquivo municipal de Pontevedra custodia os seguintes fondos e coleccións documentais: 1.- Concello de Pontevedra 2.- Concello de Xeve 3.- Concello de Ponte Sampaio 4.- Concello de Salcedo 5.- Fondo de TAFISA 6.- Fondo documental de Isidro Taboada 7.- Colección documental de Fototipia Thomas CA 8.- Colección documental de todo aéreas de Paisajes Españoles SA 9.- Colección documental de Rafael Vázquez 10.- Colección documental de José Nelson

Instrumentos de descrición, guías e publicacións

Horarios de apertura De luns a venres, de 09:00h a 14:00h

Condicións e requisitos para o uso e o acceso Acceso libre, previa presentación do DNI, coas excepcións recollidas na lexislación vixente.

Accesibilidade

Servizos de axuda á investigación Servizo de consulta de documentos Servizo de información oral, escrita e historia local Servizo de préstamo (só á propia institución e para actividades culturais) Actividades culturais Biblioteca Auxiliar

Servizos de reprodución Servizo de reprodución de documentos

Espazos públicos